Ulusal paralar itibari değerleri ile değerlenir. İtibari değer, paranın üzerinde yazılı olan değerdir. Bu nedenle de, ulusal paralar için dönem sonlarında yeni bir değer tespiti yapılmayacaktır.Envanter günü itibariyle kasanın sayılarak, fiili durumla kasa hesabının borç kalanının karşılaştırılması gerekir. Bu karşılaştırma sonucunda, birbirine denk bir durumla karşılaşılırsa problem yok demektir. Kural olarak da bu denklik var olmalıdır.
Kasanın fiili sayımı sonucu tespit edilen tutar kasa hesabının borç kalanından daha az ise, kasada eksik var demektir. Aksi söz konusu ise, yani fiili sayım sonucu tespit edilen tutar kasa hesabının borç kalanından fazla ise, kasada fazla var demektir.
Fiili sayım sonucu tespit edilen tutar ile kasa hesabının borç kalanı arasında fark tespit edildiğinde; bu farkın nedeni bulunana kadar, “197-Sayım ve Tesellüm Noksanları” ve “397-Sayım ve Tesellüm Fazlaları” hesapları aracılığı ile kasa hesabının borç kalanı, fiili sayım sonucu bulunan kasa bakiyesi ile eşitlenmelidir.
Bu farkların nedeni envanter süresince araştırılarak bulunmaya çalışılır.
Kasa eksikliğine veya kasa fazlalığına neden olan durumlara örnek olarak aşağıdaki hususlar gösterilebilir.
· Borç ve gider ödemelerinde, kaydedilen ödeme tutarından daha fazla ya da daha az bir ödeme yapılmış olabilir.
· Hırsızlık yapılmış olabilir.
· Alacak tahsilatlarında, tahsil edilen tutardan daha fazla ya da daha az bir tutarlı tahsilat kaydı yapılmış olabilir.
Kasa Farklarının Nedeni Bulunmuşsa
“197-Sayım ve Tesellüm Noksanları” ve “397-Sayım Ve Tesellüm Fazlaları” hesapları geçici bir hesaplardır. Bu hesaplar bilançoya taşınmayacaktır. Araştırmalar sonucunda, fazlalığın ya da eksikliğin nedeni bulunursa, muhasebe kaydı bu nedene göre düzeltilecektir.
Örnek 1
Dönem sonunda yapılan fiili kasa sayımında, kasada 1.000,00 TL olduğu tespit edilmiştir. Bu tarih itibariyle kasa hesabının borç kalanı 1.100,00 TL dir.
Kasa eksikliği tespit edilince işletmede aşağıdaki düzeltme kaydı yapılmıştır:
| Borç | Alacak | |
| 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları | 100,00 | |
| 100-Kasa | 100,00 | |
| 100,00 | 100,00 |
Bu durumda aşağıdaki muhasebe kaydının yapılması gerekmektedir:
| Borç | Alacak | |
| 320 - Satıcılar | 100,00 | |
| 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları | 100,00 | |
| 100,00 | 100,00 |
Dönem sonunda yapılan fiili kasa sayımında, kasada 1.500,00 TL olduğu tespit edilmiştir. Bu tarih itibariyle kasa hesabının borç kalanı 2.000,00 TL’dir.
Kasa eksikliği tespit edilince işletmede aşağıdaki düzeltme kaydı yapılmıştır:
| Borç | Alacak | |
| 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları | 500,00 | |
| 100-Kasa | 500,00 | |
| 500,00 | 500,00 |
Bu durumda aşağıdaki muhasebe kaydının yapılması gerekmektedir:
| Borç | Alacak | |
| 689-Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar | 500,00 | |
| 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları | 500,00 | |
| 500,00 | 500,00 |
tutar, “Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler “ olarak ticari kazanca eklenmeli ve vergi matrahına dahil edilmelidir.
Örnek 3
Dönem sonunda yapılan fiili kasa sayımında, kasada 900,00 TL olduğu tespit edilmiştir. Bu tarih itibariyle kasa hesabının borç kalanı 700,00 TL dir.
Kasa fazlası tespit edilince aşağıdaki düzeltme kaydı yapılmıştır:
| Borç | Alacak | |
| 100-Kasa | 200,00 | |
| 397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları | 200,00 | |
| 200,00 | 200,00 |
Bu durumda aşağıdaki muhasebe kaydının yapılması gerekmektedir:
| Borç | Alacak | |
| 397- Sayım ve Tesellüm Fazlaları | 200,00 | |
| 120- Alıcılar | 200,00 | |
| 200,00 | 200,00 |
Kasa Farklarının Nedeni Bulunamamışsa
Maliye Bakanlığı’nın yerleşik uygulamalarında, nedeni belli olmayan kasa eksiklikleri, gider ya da kanunen kabul edilmeyen gider olarak kabul edilmemektedir. Bu nedenle, nedeni belli olmayan kasa eksikleri için gider kaydı yapmak mümkün değildir.
Envanter süresince kasa eksikliğinin nedeni bulunamazsa, işletmede kasadan sorumlu personel varsa, kasa eksikliği bu personelden tahsil edileceğinden, kasa eksikliği tespit edildiğinde yapılan muhasebe kaydı bu duruma göre düzeltilecektir.
Kasadan sorumlu personel yoksa Maliye Bakanlığı uygulamalarında, kasa eksiklikleri, ortaklar tarafından işletmeden çekilen değerler olarak dikkate alınmaktadır. Bu durumda kasa eksikliği, hesaplanacak adat faizi ile birlikte, ortaklardan alacaklar olarak dikkate alınmalıdır.
Nedeni belli olmayan kasa fazlaları ise, Maliye Bakanlığı’nın yerleşik uygulamalarında, faturasız satışlardan elde edilen hasılat olarak dikkate alınmaktadır. Yapılan vergi incelemelerinde, nedeni açıklanamayan kasa fazlaları için KDV hesaplanmakta ve kasa fazlası gelir ya da kurumlar vergisi beyannamesine hasılat olarak eklenmektedir.
Örnek 1
Dönem sonunda yapılan fiili kasa sayımında, kasada 2.000,00 TL olduğu tespit edilmiştir. Bu tarih itibariyle kasa hesabının borç kalanı 2.300,00 TL’dir.
Kasa eksikliği tespit edilince işletmede aşağıdaki düzeltme kaydı yapılmıştır:
| Borç | Alacak | |
| 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları | 300,00 | |
| 100-Kasa | 300,00 | |
| 300,00 | 300,00 |
Bu durumda aşağıdaki muhasebe kaydının yapılması gerekmektedir:
| Borç | Alacak | |
| 135-Personelden Alacaklar | 300,00 | |
| 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları | 300,00 | |
| 300,00 | 300,00 |
Örnek 2
Dönem sonunda yapılan fiili kasa sayımında, kasada 3.000,00 TL olduğu tespit edilmiştir. Bu tarih itibariyle kasa hesabının borç kalanı 5.300,00 TL’dir.
Kasa eksikliği tespit edilince işletmede aşağıdaki düzeltme kaydı yapılmıştır:
| Borç | Alacak | |
| 197- Sayım ve Tesellüm Noksanları | 2.300,00 | |
| 100-Kasa | 2.300,00 |
YMM Hüseyin Yalçın
E.Gelirler Kontrolörü
